Παρασκευή 6 Ιουνίου 2014

Οι σφουγγαράδες της Λήμνου.- THE SPONGE DIVERS OF LIMNOS


Η Σπογγαλιεία εμφανίστηκε και ήκμασε στη Λήμνο μετά την εγκατάσταση στο νησί των κατοίκων της Κούταλης. 
Η Κούταλη ανήκει σε ένα σύμπλεγμα νησιών, που βρίσκονται βορειοδυτικά της Κυζικικής χερσονήσου, στην Προποντίδα (Θάλασσα του Μαρμαρά). Ήταν ένα από τα τέσσερα κατοικημένα νησιά της Προποντίδας. Στην Κούταλη υπήρχε ένας μόνον οικισμός, ο οποίος σημείωσε ιδιαίτερη ακμή κατά το 19ο αιώνα χάρη στην εμπορική ναυτιλία των κατοίκων της. 


Η κυριότερη δραστηριότητά τους ήταν η εμπορική ναυτιλία, η αλιεία και από το1885 
περίπου η σπογγαλιεία. Η εμπορική ναυτιλία των Κουταλιανών παρήκμασε το 1862 όπου και υπέστη μεγάλο πλήγμα. Σε μία χιονοθύελα βυθίστηκε αύτανδρο το καράβι του Μπούμπα στο ταξίδι του από την Κούταλη στην Κωνσταντινούπολη. Στο ναυάγιο αυτό χάθηκαν οι περισσότεροι από τους έμπειρους Κουταλιανούς καπεταναίους. Έτσι τελείωσε το εμπόριο για την Κούταλη. Μετά την παρακμή αυτή οι Κουταλιανοί ασχολήθηκαν κυρίως με τη σπογγαλιεία και την αλιεία. Μετά τη Μικρασιατική Καταστροφή οι Κουταλιανοί αναζητώντας νεα Πατρίδα εγκαταστάθηκαν στη Λήμνο, καθώς είχαν αναπτύξει σχέσεις με τους Λήμνιους κατά την εμπορική τους δραστηριότητα. 


Εγκαταστάθηκαν σε προσφυγικούς οικισμούς και μετά το 1926 στη θέση όπου βρισκόταν ένα μικρό ξωκκλήσι, η Αγία Μαρίνα,δημιούργησαν το δικό τους οικισμό, που τον ονόμασαν Νέα Κούταλη. Οι περισσότεροι από τους πρόσφυγες της Λήμνου, είτε ήταν Κουταλιανοί είτε όχι, ήταν ναυτικοί, οπότε και ασχολήθηκαν με τη θάλασσα και τον πλούτο της. Έτσι ξεκινάει η εποχή της σπογγαλιείας στη Λήμνο. Οι κύριοι εκπρόσωποί της ήταν οι Κουταλιανοί. 


Ξεκινούσαν το ταξίδι τους για σφουγγάρια τον Απρίλιο και επέστρεφαν τον Οκτώβριο, πριν από τη γιορτή του Αγίου Δημητρίου. Βουτούσαν σε ελληνικές θάλασσες ως επί τω πλείστω, με ιδιαίτερους προορισμούς την Κρήτη, την Πελοπόννησο, τις Κυκλάδες και τα Δωδεκάνησα. 

Τα Κουταλιανά καϊκια έκαναν - για κάποια χρόνια - βουτιές και στις ακτές της Βόρειας Αφρικής, όμως τα έξοδα ήταν πολλά και η συγκομιδή σφουγγαριών δεν ήταν κερδοφόρα. Έτσι περιορίστηκαν στον πλούσιο βυθό της ελληνικής θάλασσας. Τα σφουγγάρια που περισυνέλεγαν τα διέθεταν σε έμπορους διάφορων νησιών του Αιγαίου (Κάλυμνος, Αίγινα, Ύδρα). Το είδος της βάρκας που χρησιμοποιούσαν οι Κουταλιανοί ήταν ιδιαίτερο. Ονομαζόταν ''μπότης'' ή ''κούντουλος ή ''γούτσος'', ένα οξύπρυμνο σκάφος που ταξίδευε με πανιά (σακολέβα και φλόκο ή στάζο), αλλά και με κουπιά.Είχε μήκος 8 μ. περίπου και στο κέντορ του μπότη υπήρχε η καταδυτική μηχανή. Την ώρα της κατάδυσης ο μπότης ακολουθούσε το δύτη με τα τέσσερα κουπιά του και του παρείχε αέρα,μέσω της καταδυτικής μηχανής. 


Σταδιακά οι μπότηδες αντικαταστάθηκαν με ένα άλλο είδος σφουγγαράδικου καϊκιού, τον ''αχταρμά''. Οι σφουγγαράδες πέρα από την περισυλλογή σφουγγαριών έκαναν και την επεξεργασία των. Τα σφουγγάρια είναι ζωντανός οργανισμός, οπότε έπρεπε να καθαριστεί από τους μικροοργανισμούς που υπήρχαν μέσα σε αυτό. Μόλις τα έβγαζαν από τα σπλάχνα της θάλασσας που τα μεγάλωνε, αφαιρούσαν τους διάφορους μικροοργανισμούς πατώντας τα πόδια τους. Έτσι έβγαινε ο χυμός τους, που έμοιαζε με γάλα. Μετά τα έπλεναν καλά με θαλασσινό νερό και συνέχιζαν με πατήματα στο κατάστρωμα. Έπειτα τα άπλωναν στον ληλιο να στεγνώσουν και στο τέλος τα αποθηκευαν σε τσουβάλια και τα πουλούσαν. 


Πέρα από την επεξεργασία του σφουγγαρά,τα σφουγγάρια περνούσαν άλλη μια επεξεργασία. Οι έμποροι που τα αγόραζαν, τα ταξινομούσαν ανάλογα με το είδος και την ποιότητά τους. Για λόγους καλωπιστικούς και για να τα κάνουν περισσότερο ελκυστικά, τα ψαλίδιζαν, τα άσπριζαν και τέλος τα έπλεναν. Όταν ήταν έτοιμα για πώληση γινόταν το αμπαλάρισμα σε τσουβάλια, χρησιμοποιώντας μια ειδική πρέσα. Με αυτή περιόριαζαν τον όγκο των σφουγγαριών. Μέσα σε αυτές τις συσκευασίες τα σφουγγάρια ταξίδευαν στον τελικό προορισμό τους. 

Οι Κουταλιανοί σφουγγαράδες έδωσαν πολλά στη Λήμνο. Με τις εξαγωγές των σφουγγαριών στην Ελλάδα, αλλά και στο εξωτερικό ( Γαλλία, Γερμανία, Αυστρία και Ιαπωνία) έκαναν γνωστή τη Λήμνο και τον ελληνικό βυθό σε όλο τον κόσμο. Εκείνο που κατάφερε η αγάπη των Κουταλιανών για την κατάδυση και τη σπογγαλιεία ήταν να λειτουργήσει στο νησί από το 1963 έως το 1970 Κρατική Σχολή Δυτών. 

Η σχολή αυτή έδινε διπλώματα δύτη επιτηρητή και καπετάνιου σπογγαλιευτικού. Το σημαντικότερο επίτευγμα, όμως των σφουγγαράδων ήταν η ανάδειξη από το σκοτεινό βυθό της θάλασσας στο φώς, πλούσιου αρχαιολογικού υλικού, που χρονολογείται από τους αρχαίους έως και τους νεώτερους χρόνους.




THE SPONGE DIVERS OF LIMNOS
Fishing sponges appeared and flourished in Limnos after the residents of Koutali came to the island. Koutali belongs to a group of islands located northwest of Cyzicus peninsula, in Propontis (Sea of Marmara). It was one of the four inhabited islands of Propontis. In Koutali there was only one settlement, which was particularly prosperous during the 19th century due to trade shipping of the residents. Their main activity was trade shipping, fishing and around 1885, sponge diving. The shipping industry of the Koutalians declined in 1862 where it suffered a big setback. In a snowstorm Buba’s sailboat was sunk with all it’s crew members aboard in his journey from Koutali to Instanbul. In the shipwreck most of Koutalis experienced captains were lost. Thus trade ended for Koutali. 


After this decadency the locals of Koutali were involved mostly with Sponge diving and fishing. After the Asia Minor Catastrophe the inhabitants of Koutali while seeking foe a new home, settled in Limnos, as they had developed relationships with the inhabitants of Limnos during their trading activity. They settled in refugee settlements and then in 1926 at the location of a small chapel, of Agia Marina, created their own settlement, which they named Nea Koutali(New Koutali). Most of the refuges in Limnos, whether they were Koutalians or not, were sailors, and so dealt with the sea and it’s wealth. Thus begins the era if sponge diving in Limnos. The main representatives were Koutalians. Their journey for sponges began in April and ended in October, right before the feast of St Dimitrios. For the most part they dived in Greek seas, with specific destinations towards Crete, Peloponnese, Cyclades and the Dodecanese. The Koutalian boats started –for some years- diving on the coast on North Africa, but the expenses were too many and harvesting sponges were not profitable. So they were confined to the rich depths of the Greek sea. 


The sponges that they collected, were given to traders of various dealers of the Aegean(Kalymnos, Aegina, Hydra). The type of boat used by Koutalians was special. It was called “botis” or “kountoulos” or “goutsos”, a two prowed boat that travelled with sails(sprit sail or jib), but also with oars. It had a length of about 8m and the center of boti had a diving machine. Gradually botis was replaced with another type of sponge caique, “achtarma”. The sponge divers besides collecting sponges, also processed them. Sponges are living organisms, so they had to be cleaned by all microorganisms that existed within them. Onced removed from the bowels of the sea, they removed the various microorganisms pressing the sponges with their feet. Thus came their juice, which resembled milk. After the sponges were thoroughly washed with seawater and continued with taps on deck. They were then left in the sun to dry and finally stored in sacks to be sold. Besides the sponge divers process, sponges passed another process. 

Traders who bought them, classified them depending on kind and quality. For cosmetic reasons and to make them more appealing, the traders snipped, whitened and finally washed the sponges. When ready for sale, the sponges were wrapped in sacks using a special press. With this the volume of the sponges was restricted. Within these packs, sponged travelled to their final destination. The Koutalian sponge divers gave a lot to Limnos. By exporting sponges in Greece, but also abroad(France, Germany, Austria and Japan) made Limnos and the Greek seabet known around the world. 


The Koutalians love for diving and sponge fishing resulted in opening, on the island, from 1963 to 1970, the State School of Diving, This school gave diplomas of diver supervisor and captain of sponge diving boat. But the most important achievement, of the sponge divers, was the emergence, from the dark depths of the sea to the light, rich archaeological material from ancient and modern times.

Σύνταξη Αρθρου: Μαρία Καλογιάννη
Φωτογραφίες : Στρατής Λιαδέλλης
Μετάφραση : Βίκη Μathaiou
ΠΗΓΗ: Μουσείο Ναυτικής Παράδοσης και Σπογγαλιείας Νέας Κούταλης

0 σχόλια:

Δημοσίευση σχολίου